امنیت غذایی

مفهوم “حق بر غذا” و “امنیت غذایی” از موضوعات اساسی در حقوق بشر و توسعه پایدار است. حق بر غذا نخستین‌بار در سال 1948 در اعلامیه جهانی حقوق بشر سازمان ملل متحد مطرح شد. اما تا سال 1996 که نمایندگان اجلاس جهانی غذا بر تحقق حق بر غذای کافی تأکید کردند، گام جدی برای پذیرش آن برداشته نشد. تصویب این حق زمینه را برای رویکردی بر پایه حقوق در حوزه امنیت غذایی فراهم کرد. امروزه بیش از 40 کشور حق غذا را به‌عنوان بخشی از قانون اساسی خود به رسمیت شناخته‌اند. سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد (فائو) تخمین می‌زند که این موضوع می‌تواند در بیش از 54 کشور تحقق یابد (مک کلین-نهلاپو، 2004). همچنین در سال 2004، مجموعه‌ای از دستورالعمل‌های داوطلبانه برای حمایت از حق غذا در سطح ملی تهیه شد.

تعریف امنیت غذایی که در سال 1996 توسط اجلاس جهانی غذا ارائه شد، به دسترسی همه افراد در تمام زمان‌ها به غذای کافی، ایمن و مغذی برای داشتن یک زندگی سالم و فعال اشاره دارد. برخلاف رویکردهای قبلی که تنها بر تولید مواد غذایی تأکید می‌کردند، امنیت غذایی بر دسترسی افراد به منابع غذایی با توجه به پویایی‌های اجتماعی و سیاسی نیز تأکید دارد. این مفهوم به‌ویژه برای زنان و دختران دارای اهمیت است؛ چرا که مطالعات نشان می‌دهند آنها به‌مراتب کمتر از مردان به منابع غذایی دسترسی دارند، درحالی‌که نقش اصلی در تولید و فرهنگ غذایی را ایفا می‌کنند. اما زنان همچنان سهم کمتری از درآمد و دارایی جهان را دارند، که این نابرابری می‌تواند به گرسنگی و سوءتغذیه در میان آنان منجر شود.

 

بر پایه تعریف بانک‌جهانی، امنیت غذایی دارای چهار بعد اصلی است:

 

در دسترس بودن فیزیکی غذا: که به میزان تولید، ذخایر و تجارت خالص غذا مربوط است.

دسترسی اقتصادی و فیزیکی به غذا: در سطح خانوار که بستگی به درآمدها، هزینه‌ها، بازارها و قیمت‌ها دارد.

استفاده از غذا: که بر نحوه استفاده بدن از مواد مغذی موجود در غذا تأکید دارد.

پایداری این ابعاد در طول زمان: که اطمینان از دسترسی همیشگی به غذا را ضروری می‌داند، حتی در شرایط نامطلوب جوی، سیاسی یا اقتصادی.

 

امنیت غذایی امروزه نه‌تنها به‌عنوان مسئله‌ای مرتبط با فقر در کشورهای در حال توسعه شناخته می‌شود، بلکه به‌عنوان یک مفهوم محلی و جهانی نیز مطرح است. به‌طور کلی، امنیت غذایی مستلزم سیستم‌های غذایی پایدار و عادلانه‌ای است که به سلامت و توانمندی افراد و جوامع کمک کند و اکوسیستم‌های محلی را حفظ نماید. چالش‌های مرتبط با ناامنی غذایی، به‌ویژه در آمریکای شمالی، شامل فقر، بیابان‌های غذایی و سلب مالکیت اراضی برای مصارف صنعتی می‌شود. این مسائل باعث شده‌اند تا رویکردهای جدیدی برای برقراری ارتباط افراد با اکوسیستم‌های محلی و بهبود امنیت غذایی در سطح جامعه مطرح شوند.

 

به‌طور کلی، امنیت غذایی زمانی محقق می‌شود که افراد دسترسی قابل اعتمادی به غذای کافی، ایمن، مغذی و متناسب با ترجیحات فرهنگی خود داشته‌باشند. این موضوع شامل تأمین نیازهای غذایی و همچنین انتقال دانش فرهنگی در تهیه و مصرف غذا نیز می‌شود.